Gromadzenie wody w organizmie

Rola wody w organizmie człowieka

Woda jest jednym z najważniejszych elementów budulcowych naszego organizmu i stanowi ona ok. 50-70 % ogólnej masy ciała u człowieka dorosłego. W kościach znajduje się jej ok. 25%, mięśnie zawierają ok. 75% wody, a płuca nawet 90%. W ciągu doby ulega wymianie ok. 3-6% wody ustrojowej, u sportowców może dochodzić do wymiany nawet 10%. Wynika stąd, że w ciągu 20 dni dochodzi do całkowitej wymiany wody w ustroju. Jeszcze bardziej zaskakująco wygląda to u osób intensywnie trenujących. U sportowców może dochodzić do całkowitej wymiany wody nawet w ciągu 6 dni, należy więc zadbać o właściwą podaż wody. Dlatego organizm sportowców wyczynowych zawiera relatywnie więcej wody z uwagi na większą masę tkanki mięśniowej. Zawartość wody w komórce waha się w granicach od 70 do 98% całej jej masy. Jest ona głównym rozpuszczalnikiem dla „pierwiastków życia” występujących w biosferze.

Wodę w organizmie możemy podzielić na wodę znajdująca się w płynie wewnątrzkomórkowym i wodę znajdującą się w płynie zewnątrzkomórkowym. Gdy mówimy o wodzie znajdującej się w płynie wewnątrzkomórkowym, mamy na myśli całą wodę znajdującą się w granicach membran komórkowych, natomiast woda zewnątrzkomórkowa, to, jak sama nazwa wskazuje, woda znajdująca się poza komórkami organizmu (w przestrzeniach międzykomórkowych). Woda znajduje się także w osoczu (woda wewnątrznaczyniowa); wodę znajdziemy wokół komórek (płyn tkankowy); woda znajduje się również w przewodach układu trawienia i drogach moczowych, w uszach, oczach, i płynie mózgowo-rdzeniowym (woda transcelularna).
 

Funkcje, jakie pełni woda w organizmie to:

• Regulacja temperatury ciała,
• Utrzymywanie odpowiedniego ciśnienia krwi,
• Nawilżenie i wyścielenia wokół stawów,
• Ochrona kręgosłupa,
• Pozbywanie się produktów przemian materii z organizmu,
• Stanowi strukturalny element tkanek takich jak białka czy glikogen,
• Bierze udział w reakcjach chemicznych związanych z wytarzaniem energii,
• Transportuje do komórek składniki odżywcze, leki, hormony, peptydy

 
Równowaga wodna w organizmie jest utrzymywana dzięki obecności regulatorów nerwowych i hormonalnych.. Duże znaczenie ma tu gospodarka sodem, który jest najważniejszym elektrolitem płynu międzykomórkowego. Zatem utrzymanie odpowiedniego ciśnienia osmotycznego (osmolalność) płynu międzykomórkowego zależy od podaży sodu i wody. Utrata 3% wody powoduje uczucie zmęczenia, ból głowy, zawroty głowy, przegrzanie ciała, większa – zatrzymanie pocenia się i udar cieplny. Przy utracie 10% wody odwodnienie zagraża życiu. Odwodnienie organizmu jest także jedną z przyczyn zatrzymywania się wody podskórnej, a nadmierna ucieczka wody z naczyń krwionośnych powoduje gromadzenie się jej w tkankach.
 

 
 

Gromadzenie wody w organizmie

Przyczyny zatrzymywania się wody w organizmie:

• Zbyt niskie dzienne spożycie wody. Do prawidłowego funkcjonowania organizmu potrzeba średnio co najmniej 2-3l płynów ale trzeba pamiętać ,że jest to ilość dla osoby prowadzącej raczej mało aktywny tryb życia. Dla osób, które są aktywne fizycznie ta ilość będzie niewystarczająca i zaczynać się będzie od około 4l na dzień. Jeśli podaż płynów będzie zbyt mała, organizm broniąc się przed ich utratą, zacznie gromadzić je w tkance podskórnej na zapas, na wypadek odwodnienia.

 

• Zaburzenie równowagi wodno-elektrolitowej. Sód, potas i magnez to pierwiastki odpowiedzialne za równowagę gospodarki wodnej. Do magazynowania wody w organizmie dochodzi również wtedy gdy występuje dysproporcja lub niedobór któregoś z nich. Zbyt dużo soli w diecie dostarczy nam nadmiar sodu, który daje sygnał do zatrzymania wody. Tak więc dzienne spożycie soli nie powinno przekraczać 5g. Sód zawarty w soli wiąże wodę z komórek powodując niemożliwe do usunięcia obrzęki. Główną jego  funkcją jest utrzymywanie optymalnej objętości płynów oraz ciśnienia tętniczego krwi. Sód decyduje również o wielkości wymiany wody pomiędzy komórkami a środowiskiem zewnątrzkomórkowym, a także odpowiada za prawidłowe przekaźnictwo nerwowe.
   
  Przyczyną zwiększenia stężenia sodu we krwi może być utrata wody w wyniku stanów gorączkowych, stanów katabolizmu, nadczynności tarczycy lub podczas biegunki, wzmożonej potliwości czy przy zwiększonym stężeniu glukozy we krwi. Choć często po prostu przy nadmiernym spożyciu sodu z pożywienia przy niedostatecznej podaży płynów. Jeśli do zwiększenia stężenia sodu we krwi dojdzie w krótkim czasie, może się pojawić: wzmożona pobudliwość nerwowa i napięcie mięśni, omamy, zaburzenia orientacji, obrzęki kończyn.

  Antagonistą sodu jest potas, razem z którym tworzy gradient, tj. różnicę stężeń po obu stronach błony komórkowej. Różnica tych stężeń umożliwia powstanie potencjału błony i pełnienie przez nią szeregu funkcji: przenoszeniu impulsów nerwowych oraz wykonywania skurczu i rozkurczu komórek mięśniowych. Prawidłowy gradient sodowy (różnica jego stężeń między płynem wewnątrz- i zewnątrzkomórkowym) umożliwia transport aminokwasów i węglowodanów do tkanek. Pomaga utrzymać prawidłową regulację kwasowo-zasadową ustroju (razem z potasem i chlorem).  Zwiększa wydzielanie soków trawiennych.

  Magnez bezpośrednio nie wpływa na gromadzenie się wody, lecz znajduje się w spożywanej wodzie (nawet do 20% dziennego zapotrzebowania). Pierwiastek ten odpowiada za regulowanie pracy tarczycy, warunkuje przepuszczalność błon komórkowych i uczestniczy w syntezie białek. Bez odpowiedniej ilości magnezu niemożliwe jest odpowiednie funkcjonowanie 300 enzymów. Jego niedobory powodują skurcze mięśni i objawy bardzo przypominające odwodnienie organizmu, a więc także efekt opuchnięcia. Zażywanie magnezu łącznie z potasem wzmacnia działanie obu tych pierwiastków.

 

• Zaburzenia hormonalne. Przyczyn zatrzymania wody w organizmie na skutek nieprawidłowej pracy gospodarki hormonalnej może być wiele. W wypadku niedoczynności tarczycy pojawiają się widoczne obrzęki, zauważalne szczególnie na twarzy i powiekach oraz górnych partiach ciała. W wypadku nadczynności opuchlizna najbardziej obejmuje łydki i dolną część ciała. Częsta przyczyna zatrzymania wody podskórnej to zbyt wysoki poziom estrogenów – sterydowych hormonów płciowych występujących zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, za produkcję których odpowiadają głównie narządy płciowe i nadnercza.
   
  Do estrogenów zaliczają się estradiol, estron i estriol. Wpływają one bezpośrednio na syntezę takich substancji, jak aldosteron i wazopresyna.Aldosteron, produkowany przez nadnercza, odpowiada za regulację poziomu sodu we krwi. Zaliczany jest on do grupy hormonów mineralokortykosteroidowych. Jego podstawowym zadaniem jest regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu. Dodatkowo poprawia wchłanianie sodu i czuwa, by zbyt duża ilość tego pierwiastka nie została wydalona wraz z moczem. Wraz z sodem zatrzymywana jest woda w organizmie, co skutkuje wzrostem ilości płynu zewnątrzkomórkowego. Za sprawą aldosteronu organizm pozbywa się m.in. potasu. Uaktywnia się gdy stężenie sodu we krwi jest zbyt małe oraz przy niskim ciśnieniu. Działanie aldosteronu stanowi jeden z mechanizmów zapewniających prawidłowe ciśnienie tętnicze krwi.

  Wzrost syntezy aldosteronu powodują:
  – podwyższone stężenie potasu i obniżone stężenie sodu w surowicy,
  – aktywacja układu współczulnego,
  – pobudzenie układu renina-angiotensyna.

  Aldosteron ściśle współpracuje z hormonem ANH czyli wazopresyną, która oddziałuje przede wszystkim na nerki i naczynia krwionośne. Jest bardzo silnym hormonem wytwarzanym przez podwzgórze, a uwalniany przez tylny płat przysadki mózgowej. Bodźcem do produkcji wazopresyny może być zarówno zmniejszenie się objętości krwi krążącej – spadek ciśnienia tętniczego krwi, jak również stan, w którym ilości elektrolitów w osoczu przekraczają fizjologiczne wartości.
  Mówiąc w wielkim uproszczeniu, o ile aldosteron odpowiada za zatrzymanie wody wraz z sodem w organizmie, to ANH daje sygnał nerkom do wydalenia go wraz z moczem.

 

• Źle zbilansowana dieta – np. dieta uboga w białko, które wiąże wodę, powoduje że płyny fizjologiczne przesączają się przez ściany naczyń krwionośnych i limfatycznych, co powoduje obrzęki. Natomiast zbyt duża ilość białka w diecie skutkuje zakwaszeniem organizmu przez nadmierne wydzielanie się szkodliwego azotu. Powoduje to reakcję samoobroną organizmu w postaci retencji wody. Zjawisko to występuje również w przypadku nadmiernego spożycia węglowodanów, szczególnie prostych. Nadwyżka ich powoduje wyrzut insuliny i uzupełnienie glikogenu w mięśniach, a w konsekwencji ściągnięcie do nich całej wody.
   
  W kwestii diety należy ponownie wrócić do równowagi sodowo-potasowej w organizmie.Poniżej przykłady produktów spożywczych (nie przetworzonych) z wysoką zawartością potasu i niską zawartością sodu:
  awokado, morele, banany, fasola i strączkowe, daktyle, rodzynki, chili, melony, arbuzy, orzechy ziemne, włoskie i inne, ziemniaki, pomidory, mleko, sery twarogowe ( w przeciwieństwie do topionych i dojrzewających), kapusta, sałata, szpinak, brokuły, ryby takie jak; dorsz, pstrąg, tuńczyk oraz grzyby świeże i suszone.

 

• Nadmiar alkoholu – alkohol ma właściwości odwadniające, przez co też organizm zaczyna magazynować wodę w „akcie samoobrony”

 

• Choroby nerek, serca lub wątroby np. niewydolność nerek, niewydolność serca lub żółtaczka,

 

• Cykl menstruacyjny – wzrost poziomu estrogenów w stosunku do progesteronu w drugiej fazie cyklu (zwykle ok.15.-28. dnia),

 

• Mała aktywność fizyczna – siedzący tryb życia sprawia, że krew w naczyniach krąży wolniej. Słabe krążenie powoduje zastój płynów w tkankach i doprowadza do powstawania obrzęków nóg,

 

• Leki – farmaceutyki, które mogą doprowadzić do zatrzymania wody w organizmie to np. minoksydyl, kortykosteroidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne, fludrokortyzon, blokery kanału wapniowego i pigułki antykoncepcyjne.

 
 
CIEKAWOSTKA

Woda gazowana czy niegazowana?
Wodę sztucznie nasyconą dwutlenkiem węgla (CO2) poleca się po wysiłku fizycznym. Szybciej niż niegazowana wchłania się z przewodu pokarmowego i pobudza produkcję moczu. Dzięki temu organizm łatwiej pozbywa się nagromadzonych w czasie wysiłku szkodliwych toksyn. Ale wody gazowanej nie zaleca się osobom z problemami żołądkowymi, takimi jak niestrawność, wzdęcia i nadkwasota, oraz rekonwalescentom po żółtaczce, ponieważ dwutlenek węgla ma właściwości drażniące śluzówkę przewodu pokarmowego. Wadą bąbelków jest jeszcze to, że rozpychają ścianki żołądka i zbyt szybko likwidują pragnienie, zanim jeszcze wyrównamy niedobór wody w organizmie.